Zamanda Yolculuk: 5 Çocuk 5 İstanbul
2. sınıflarla gerçekleştirilen uygulamada, Betül Sayın’ın resimli öykü kitabı 5 Çocuk 5 İstanbul’daki İstanbul, tarih, keşfetmek ve uygarlıklar gibi temalar işleniyor.
Yaratıcı okuma uygulamamız, 2. sınıflardaki 80 öğrenciyle yaklaşık dört hafta sürdü. Çalışmamızı, Betül Sayın’ın 2006 yılında Uluslararası Çocuk Kitapları Kurulu’nun (IBBY) illüstrasyon dalında Onur Listesi’nde yer alan 5 Çocuk 5 İstanbul adlı kitabıyla gerçekleştirdik. Kitabı seçme nedenlerimizin başında, PYP (Primary Years Program – İlk Yıllar Programı) uygulamasına uygun olmasıydı. Disiplinlerarası işbirliğine olanak tanıyan, yaşadığımız İstanbul şehrini ve geçmişini zengin görselliğiyle anlatan kitap, “Zaman içinde insanlar ve yaşamları değişir” anafikrimizle de örtüşüyordu.
Kitapta özellikle zaman algısına yapılan vurgu, öğrencilerimiz için yeni bir keşifti ve kesinlikle önemsediğimiz bir durumdu. Disiplinlerarası bir çalışma yürütmeyi planladığımız için, branşlar ve sınıf öğretmenleri olarak bir araya geldik. İşbirliği konusunda öğrencilerimize de örnek olacak bir ekip çalışmasını hayata geçirdik.
İlk adımı kütüphane öğretmenimiz attı ve sürece, “Benim Adım Ne?” adlı bir görsel okuma çalışmasıyla başladık. Daha önce de çok kez yaptığımız gibi, kitabın kapağından yola çıkarak içeriği tahmin etme çalışması giriş adımlarımızdandı.
“Bildiğim İstanbul” adımında, sınıf öğretmenleri tarafından bir süreç değerlendirmesi olarak kabul edilen ön test ve son test uygulamaları yapıldı. “İstanbul hakkında ne biliyorsunuz?” sorusuyla yönlendirdiğimiz öğrenciler, başlarda sadece Boğaziçi Köprüsü ve Galata Kulesi gibi beylik sembollerle kendilerini ifade ederken, kitapla buluştuktan sonra Bizans, Osmanlı, Kapalıçarşı, Hipodrom vb. semboller de kullanmaya başladılar. “Serbest Çağrışım” adımında, kitabın her bölümüne ait anahtar sözcükler kullanarak öğrencilerin akıllarına gelen sözcükleri ifade etmelerini istedik.
“İşbirlikli Okuma Çemberi” bireysel ve pasif olan okuma eylemini, daha aktif hale getirmek ve öğrencileri başka okumalara da meraklandırmak amacıyla yaptığımız bir çalışmaydı. İstanbul’un beş farklı dönemine göre, sınıf da beş gruba ayrıldı. Her grup içinde dört rol belirlendi: sözcük avcısı, özetleyici, karakter ustası ve sanatçı. Her gruptaki “özetleyiciler” okuduğu bölümün özetini çıkardı. “Sözcük avcıları”, bilmediği sözcüklerin anlamını sözlükten bulup arkadaşlarını bilgilendirdi. “Karakter ustaları”, o bölümdeki asıl karakteri betimledi. “Sanatçılar” da bölümle ilgili bir şiir, dörtlük, resim ya da şarkı bulmaya, oluşturmaya çalıştı. Beş ayrı grup, kendi içlerinde yaptıkları bu çalışmaları sınıf ortamında birbirlerine sundu.
Geçmişten geleceğe bir yolculuk!
“Dönemlerin Evleri” çalışmasında beş farklı dönemde kullanılan beş farklı yapı tipiyle tanıştılar. Bu yaklaşımla ilk kez karşılaştıkları için öğrencilerin dikkatini çekti. Günümüz İstanbul’u ve koşullarını, “kemik tokalı kız”ın mağaradaki yaşantısıyla kıyaslayıp yorumlayarak başladılar ve her dönem yapıları için bu yöntemle devam ettiler.
Zaman söz konusu olunca, gelecekten de bahsetme ihtiyacı doğdu. “Gelecekteki Evler” adımında, konutların gelecekte nasıl değişkenlik göstereceğini, şehir hayatında nelere ihtiyaç olabileceğini konuştuk. Öğrencilerden en çok duyduğumuz sözcük “teknoloji”ydi. Çok ilginç çalışmalar yaptılar. En ilgi çeken yorumlardan biri, ışın kılıcıyla balık tutan pilotun çizimiydi.
“Zamanda Yolculuk” bir yazma çalışmasıydı. Öğrenciler için zamanın akışını bozduk; tarihöncesinde yaşayan “kemik tokalı kız”ın kendini günümüz İstanbul’unun kalabalık sokaklarında bulması gibi yeni hikâyeler kurgulama fırsatı yakaladılar. Kitaptaki kahramanların yanı sıra kendi yarattıkları yeni kahramanlarla hikâyeler geliştirdiler; küçük gruplar halinde yaptıkları bu çalışmaları birbirleriyle paylaştılar.
Yaş grubumuz küçük olmasına rağmen, kütüphane öğretmenimizin sağladığı ortam sayesinde “araştırma” adımını da yüksek katılımla uyguladık. Öğrenciler, İstanbul’da bildikleri, gördükleri, ilgi duydukları, merak ettikleri tarihi mekânları listelediler. Listeden seçtikleri birer mekân üzerine araştırma yaptılar. Öğretmenlerinin sorularına, kütüphane öğretmenimizin sunduğu kaynaklarla yanıtlar aradılar. Böylece, dijital ortamda araştırma yapmayı, araştırmalarını e-broşür gibi dijital bir materyalle yayınlamayı deneyimlediler.
Sona yaklaşırken görsel sanatlar öğretmenimiz, öğrencilerden tarihi bir mekânı modellemelerini istedi. Öğrenciler atık malzemelerden yararlanarak Kız Kulesi maketleri yaptılar. Dört hafta süren çalışmamız boyunca, müzik öğretmenimiz derslerinde İstanbul hakkında bestelenmiş şarkıları dinletti, o şarkılardaki eski sözcükler üzerine öğrencilerle söyleşti.
Dördüncü haftanın sonunda, kitabın yazarı ve çizeri Betül Sayın okulumuza geldi. Öğrenciler, dört hafta boyunca yaptıkları çalışmaları Sayın’la paylaşma şansı buldu. Hem branşlar arası köprüler kurabildiğimiz hem de 2. sınıfların en yüksek seviyede katılabildiği dört haftalık özel bir çalışma gerçekleştirdik.
